آیا دوران طلایی شرکت‌های اروپایی در چین رو به پایان است؟ | اقتصاد | DW
به گفته یورگ ووتکه، رئیس اتاق صنایع و بازرگانی اتحادیه اروپا در چین، در نگاه اول به نظر می‌رسد که همه چیز “روبراه” باشد. او روز پنجشنبه ۲۳ سپتامبر (اول مهر) در این ارتباط گفت: «بسیاری از شرکت‌ها در سال گذشته میلادی از لحاظ میزان درآمد و سود مبالغ رکوردی ثبت کردند و این روند در آینده نزدیک نیز تغییری نخواهد کرد.» از دید ووتکه چشم‌انداز فعالیت شرکت‌های اروپا در چین در کوتاه‌مدت همچنان مثبت خواهد بود، اما نشانه‌هایی “نگران‌کننده” دال بر این وجود دارد که چین روز به روز مرزهای اقتصادی و بازار خود را [به روی شرکت‌های خارجی] می‌بندد. او در هنگام ارائه گزارش سالانه اتاق صنایع و بازرگانی اتحادیه اروپا تصریح کرد، برنامه پنج ساله جدیدی که در ماه مارس در آخرین کنگره ملی خلق چین ارائه و تصویب شد، به طور مشخص حاکی از آن است که چین وابستگی خود به باقی جهان را کم می‌کند و می‌کوشد به درجه‌ای بالا از استقلال برسد. به کانال سافتی من وله فارسی در تلگرام بپیوندید کاهش وابستگی اقتصادی به خارج و تمرکز بیشتر بر بازارهای داخلی از جمله برنامه‌هایی بود که رهبری چین در کنگره سالانه در ماه مارس ۲۰۲۱ اعلام کرد. همچنین گفته شد که برای این منظور قرار است سرمایه‌گذاری در بخش فناوری و نوآوری افزایش یابد. بر این پایه در برنامه جدید پنج‌ساله پیش‌بینی شده که استراتژی گسترش تقاضا در بازار داخلی، اصلاحات ساختاری در جهت تمرکز بر بخش عرضه، توسعه مبتنی بر نوآوری و عرضه کالاهای با کیفیت برتر دنبال شود و از این طریق تقاضاهای جدید پاسخ داده شوند. کم‌رنگ شدن نقش شرکت‌های خارجی در بازار رئیس اتاق صنایع و بازرگانی اتحادیه اروپا در چین همچنین تصریح کرد که پکن به احتمال قوی نقشی را که شرکت‌های خارجی اکنون در بازار و اقتصاد چین بازی می‌کنند، کاهش خواهد داد، به ویژه در عرصه فناوری‌های پیشرفته. ووتکه افزود: «این پرسش نگرانی اعضای اتاق بازرگانی اتحادیه اروپا را برانگیخته که شرکت‌های اروپایی تا چه اندازه این امکان را خواهند یافت، در رشد اقتصادی چین سهیم باشند.» چین در سال ۲۰۲۰ تنها کشور قدرتمند اقتصادی جهان بود که با وجود بحران کرونا به رشد اقتصادی ۳/ ۲ درصدی دست یافت. به عنوان مثال تولید ناخالص داخلی در کشوری مانند آلمان در سال گذشته پنج درصد کاهش یافته است. با این همه میزان رشد اقتصادی چین در سال گذشته به نسبت دهه‌های قبل بسیار کاهش داشته است. این میزان در سال ۲۰۱۹ اندکی بیش از شش درصد بوده است. به گفته رئیس اتاق صنایع و بازرگانی اتحادیه اروپا در چین خط مشی اقتصادی جدید پکن نه تنها به ضرر شرکت‌های خارجی خواهد بود که قصد فعالیت و کسب درآمد در چین را دارند، بلکه برای خود اقتصاد این کشور نیز زیان‌آور است. به باور ووتکه سیاست و برنامه‌های اقتصادی جدید چین در راستای رفع وابستگی به خارج و همچنین خودداری از انجام اصلاحات جسورانه در عرصه بازار سبب خواهد شد که اقتصاد این کشور نتواند خوب رشد کند.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر چین بر اساس داده‌های “موسسه امریکن اینترپرایز”، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی “راه ابریشم جدید” را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد: ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه آهن.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر بنا بر داده‌های “مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی” (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری “MORE” است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟ جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه “نیویورک تایمز” پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر “نفت در برابر سرمایه‌گذاری” به نوشته وبسایت اقتصادی “بلومبرگ”، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر اگر موضوع “سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت” درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟