بورس پرس – نگاهی به دامنه نوسان در بورس سه کشور اسپانیا، هنگ کنگ و مالزی

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، در حالی مسئولان بازار سرمایه ایران ، اصلاحات تدریجی برای دامنه نوسان سهام شرکت ها دارند که جزئیات مربوط به انواع دامنه نوسان مورد استفاده در بورس های اوراق بهادار ۸ کشور توسط مدیریت تحقیق و توسعه بورس تهران مورد بررسی قرار گرفت که در این بخش، دامنه نوسان در بورس سه کشور اسپانیا، هنگ کنگ و مالزی توضیح داده می شود.
بورس اسپانیا: اسپانیا دارای ۴ بورس اوراق بهادار به نام‌های بورس مادرید، بورس بارسلونا، بورس بیل بائو و والنسیا است. این بورس ها از هر دو دامنه ایستا و پویا برای کنترل نوسان ها بهره می گیرند. دامنه پویا در طول جلسه اصلی معاملات و هنگام برگزاری حراج پایانی استفاده می‌شود. دامنه ایستا هنگام برگزاری حراج آغازین در طول جلسه عادی معاملات هنگام برگزاری حراج پایانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دامنه مجاز قیمت ایستا و پویا برای هر سهم بصورت مجزا و بر اساس آخرین نوسانات تاریخی قیمت آن محاسبه می شود. این دامنه بر اساس نوسانات گذشته هر سهم بصورت مجزا تعیین می شود. دامنه ها در فواصل زمانی منظم بازبینی شده و مقادیر آنها در اختیار فعالان بازار قرار می گیرد. توقف معاملات با استفاده از دامنه ایستا و پویا در بورس های اسپانیایی بصورت خودکار اجرا می شود.
در این بورس به محض اینکه قیمت معامله به یکی از دامنه های نوسان بالا یا پایین برسد، حراج نوسان آغاز می شود. مدت زمان حراج نوسان ۵ دقیقه است و دارای یک بازه زمانی ۳۰ ثانیه ای تصادفی است. در صورتی که زمان اجرای حراج نوسان کمتر از ۵ دقیقه با زمان شروع حراج پایانی فاصله داشته باشد این دو حراج بر روی یکدیگر واقع می شوند.
در طول ۳۰ ثانیه پایانی حراج نوسان هر لحظه ممکن است بدون هشدار قبلی حراج پایان یافته و فرآیند تطبیق سفارش آغاز شود. اگر در حراج پایانی قیمت تئوریک بر روی یکی از حدود دامنه ایستا قرار بگیرد یا این قیمت بر روی حدود و خارج حدود دامنه پویا قرار بگیرد، مدت زمان حراج پایانی دو دقیقه ثابت و ۳۰ ثانیه تصادفی افزایش می یابد.
همینطور اگر قیمت تئوریک حاصل از حراج آغازین بر روی حدود نوسان ایستا واقع شود، مدت زمان حراج دو دقیقه ثابت و ۳۰ ثانیه تصادفی افزایش می یابد. برخلاف دوره پیش گشایش آغازین و پیش گشایش پایانی که تحت شرایط خاصی مدت زمان آنها قابل افزایش است، حراج نوسان این ویژگی را ندارد.
دامنه نوسان یستا و پویا برای برخی از نمادهای بورس های اسپانیا

طبق بررسی بر روی یکایک سهم های پذیرفته شده در بورس های اسپانیایی، کمترین حد دامنه نوسان ایستا در نظر گرفته شده برابر با ۶ درصد و بیشترین آن ۵۰ درصد است. کمترین حد مورد استفاده برای دامنه نوسان پویا نیز دو درصد و بیشترین آن برابر با ۱۵ است. هرچه نوسان تاریخی سهمی بیشتر باشد، دامنه بازتری برای آن در نظر گرفته می شود. مروری بر سال های گذشته این بورس نشان می‌دهد برخی از شرکت هایی که دارای نوسان بالا بودند در سال بعد از بورس اخراج شدند.
بورس هنگ کنگ: بورس هنگ کنگ برای سهام شرکت‌های حاضر در هر یک از شاخص ها، حد مجاز نوسان متفاوتی در نظر گرفته است. این بورس دارای سه شاخص است که ناشران بر اساس ارزش بازار شرکت در یکی از آنها قرار می گیرند. این سه شاخص شامل شاخص شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های متوسط و شرکت‌های کوچک است. برای شرکت‌های حاضر در هر شاخص، دامنه نوسان متفاوتی تعریف شده است. برای شرکت‌های بزرگ دامنه ۱۰ درصدی، شرکت‌های متوسط دامنه ۱۵ درصدی و شرکت‌های کوچک دامنه ۲۰ درصدی بکار گرفته می شود.
قیمت مبنای مورد استفاده برای تعیین حدود مجاز نوسان برابر و قیمت آخرین معامله انجام شده در ۵ دقیقه پیش است. در صورتی که در ۵ دقیقه پیش  معامله ای انجام نشده باشد، سامانه معاملات آخرین معامله انجام شده قبل از زمان مذکور را به عنوان قیمت مبنا در نظر می‌گیرد. اگر در یک ربع آغاز معاملات هیچ معامله ای انجام نشده باشد، سامانه معاملات قیمت حاصل از حراج آغازین را به عنوان قیمت مبنا در نظر می‌گیرد. قیمت مبنا در طول مرحله حراج پیوسته هر یک دقیقه یکبار به روز رسانی می شود.
بورس هنگ کنگ برای کنترل نوسان قیمت، سیستمی با عنوان ساز و کار کنترل نوسان طراحی کرده است. این سیستم اولین بار در سال ۲۰۱۶ برای ۸۱ شرکت موجود در شاخص هنگ کنگ (HSI) مورد استفاده قرار گرفت. سه سال بعد از اجرای موفقیت آمیز اینتر یعنی در سال ۲۰۱۹ بورس هنگ‌کنگ دامنه کاربرد این طرح را توسعه داد و برای تمام ۵۰۰ شرکت موجود در شاخص‌های این بورس مورد استفاده قرار داد.
طبق این طرح چنانچه یک سفارش بخواهد در قیمت خارج از حد مجاز نوسان معامله شود منجر به فعال شدن یک دوره ۵ دقیقه ای خاص با عنوان دوره ثبات بخشی می شود. در این دوره دامنه مجاز نوسان ثابت شده و به روز رسانی نمی شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند در این بازار اقدام به معامله کنند. هنگامی که نمادی وارد این حالت شود با استفاده از یک پرچم بر روی نماد به فعالان بازار اطلاع رسانی می‌شود که این نماد وارد دوره ثبات بخشی شده است. این دوره فعالان بازار فرصت ارزیابی مجدد استراتژی های معاملاتی را می دهد. همچنین به ایجاد ثبات در بازار هنگام وجود تلاطم یا نوسان شدید کمک می‌کند.
در نمودار زیر فرض شده سهم مورد بررسی در شاخص شرکت‌های بزرگ قرار دارد و حد نوسان آن مثبت و منفی ۱۰ درصد است. قیمت معاملاتی در ۱۰:۰۳ برابر با ۱۰۰ دلار بوده که به عنوان قیمت مبنا در ساعت ۱۰:۰۸ یعنی پنج دقیقه بعد از آن در نظر گرفته شده است. بنابراین دامنه مجاز نوسان در ساعت ۱۰:۰۸ از ۹۰ تا ۱۱۰ دلار است.
فرض کنید در همین زمان یعنی ۱۰:۰۸ با توجه به سفارش های وارد شده معامله ای با قیمت ۸۹ دلار امکان اجرا دارد. از آنجا که قیمت این معامله کمتر از حد پایین دامنه مجاز یعنی ۹۰ دلار است، سفارش های مربوط به آن لغو شده و دوره ثبات بخشی فعال می شود. پس از فعال شدن این دوره امکان معامله در دامنه ۹۰ تا ۱۱۰ دلار همچنان امکان‌پذیر است ولی در این بازه زمانی ۵ دقیقه ای، دامنه نوسان تغییر نمی کند و ثابت است.
پس از این دوره، معاملات به حالت عادی باز می‌گردد و دیگر در این ساز و کار از حراج نوسان استفاده نمی شود بلکه از ثابت کردن دامنه نوسان استفاده می شود. دامنه نوسان پس از برگزاری دوره ثبات بخشی با توجه به معاملات انجام شده در این دوره تعیین می شود.
نحوه عملکرد دوره ثبات بخشی در بورس اوراق بهادار هنگ کنگ

در بورس هنگ کنگ دامنه نوسان ثابتی برای مراحل حراج آغازین و پایانی در نظر گرفته شده است. دامنه مثبت و منفی ۱۵ درصد حول قیمت پایانی روز قبل در حراج آغازین و دامنه مثبت و منفی ۵ درصدی حول قیمت مبنا برای حراج پایانی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در ۱۵ دقیقه ابتدایی مرحله حراج پیوسته و ۲۰ دقیقه پایانی مرحله یادشده از ساز و کار تعیین قیمت مبنا و حدود نوسان بر اساس معامله ۵ دقیقه گذشته استفاده نمی شود و دامنه نوسان ثابت است.
در طول بازه زمانی که ساز و کار کنترل نوسان مورد استفاده قرار می گیرد، دامنه نوسان بصورت منظم به روز رسانی شده و تمامی معاملات کنترل می شوند. در صورتی که سفارشی در این دوره وارد سامانه معاملات شود و امکان اجرا بیرون دامنه نوسان را داشته باشد این سفارش لغو شده و دوره ثبات بخشی فعال می شود. بسته به اینکه سفارش بیرون دامنه نوسان کمتر از حد پایین و بیشتر از حد بالا باشد، دو رویکرد به شرح زیر استفاده می شود:
۱. در صورتی که دوره ثبات بخشی به علت امکان انجام معامله بالاتر از حد بالای دامنه نوسان باشد:
۱-۱- سامانه معاملات بصورت خودکار سفارش خرید و فروش ورودی که منجر به فعال شدن این دور شده را لغو کرده و معامله ای در این قیمت انجام نمی شود.
۱-۲- سامانه معاملات تمام سفارش‌های خرید موجود در سامانه را که بیش از حد بالای دامنه نوسان هستند لغو می کند.
۱-۳- تمام سفارش های فروش در سامانه معاملات باقی می‌مانند یعنی سفارش های فروشی که بیشتر از حد بالای دامنه نوسان هستند، لغو نخواهند شد.
۲. در صورتی که دوره ثبات بخشی به علت امکان انجام معامله پایین‌تر از حد پایین دامنه نوسان باشد:
۱-۲- سامانه معاملات بصورت خودکار سفارش خرید یا فروش ورودی که منجر به فعال شدن این دوره شده را لغو کرده و معامله در این قیمت انجام نمی شود.
۲-۲- سامانه معاملات تمام سفارش های فروش موجود در سامانه را که کمتر از حد پایین دامنه نوسان هستند ،لغو می کند.
۳-۲- تمام سفارش های خرید در سامانه معاملات باقی می‌مانند یعنی سفارش های خرید که کمتر از حد با این دامنه نوسان هستند، لغو نخواهند شد.
طول دوره ثبات بخشی همیشه پنج دقیقه است و محدودیتی در ارتباط با تعداد دفعات فعال شدن این دوره در بازار وجود ندارد و ممکن است یک سهم چندین بار طی روز وارد این مرحله شود. در طول دوره ثبات بخشی، دامنه نوسان ثابت شده و معاملات تنها می‌تواند در بازه مجاز انجام شوند. در طول این دوره هر سفارشی که وارد سامانه معاملات شود و خارج از دامنه مجاز باشد بصورت خودکار توسط سامانه معاملات لغو می شود.
البته سفارش های قبلی موجود در سامانه که شامل دو مورد بالا نباشند برای حفظ نقدشوندگی لغو نخواهند شد. پس از پایان دوره ثبات بخشی مجدداً ساز و کار کنترل نوسان به صورت پیوسته مورد استفاده قرار می گیرد. پس از اتمام دوره ثبات بخشی اولین معامله انجام شده در طول دوره به عنوان قیمت مبنا برای پس از آن دوره استفاده می شود. در صورتی که در طول دوره ثبات بخشی معامله انجام نشده باشد، استفاده از ساز و کار کنترل نوسان تنها پس از انجام اولین معامله صورت می پذیرد.
مثال ۱: زمانی که در طول دوره ثبات بخشی معاملات انجام شوند، اولین معامله در طول دوره ثبات بخشی به عنوان قیمت مبنا برای مرحله حراج پیوسته پس از اتمام دوره ثبات بخشی مورد استفاده قرار می گیرد.
نحوه تعیین قیمت مبنا پس از دوره ثبات بخشی دارای معامله

 در این شکل فرض شده دوره ثبات بخشی راس ساعت ۱۰ آغاز شده و تا پایان ۱۰:۰۴ ادامه یافته است. در طول این دوره سفارش های جدیدی ثبت شده و اولین معامله با عنوان ( Trade#1 ) در ساعت ۱۰:۰۱ انجام شده است.
سپس معامله دوم (Trade#2) در زمان ۱۰:۰۲ و معامله سوم (Trade#3) در زمان ۱۰:۰۳ اجرا می شوند. استفاده از ساز و کار کنترل نوسان در ساعت ۱۰:۰۵ مجدداً آغاز می‌شود و قیمت مبنای مورد استفاده آن همان قیمت معامله اول (Trade#1) است.
مثال ۲:  هنگامی که در طول دوره ثبات بخشی معامله ای انجام نشود، اولین معامله پس از اتمام دوره ثبات بخشی شامل محدودیت دامنه نوسان نمی شود. اکنون به محض اینکه معامله ای صورت پذیرد، قیمت این معامله به عنوان قیمت مبنا مورد استفاده قرار می گیرد.
نحوه تعیین قیمت مبنا و پس از دوره ثبات بخشی بدون معامله

در این مثال نیز دوره ثبات بخشی ساعت ۱۰ آغاز و تا پایان ۱۰:۰۴ ادامه می یابد. در طول این دوره زمانی هیچ معامله ای صورت نگرفته است. ساعت ۱۰:۰۵ هیچ قیمت مبنای وجود ندارد. بنابراین ساز و کار کنترل نوسان مورد استفاده قرار نمی گیرد.
اکنون فرض می شود در ۱۰:۰۶ اولین معامله به عنوان اولین معامله پس از پایان دوره ثبات بخشی انجام می شود. قیمت این معامله به عنوان قیمت مبنا برای ۵ دقیقه آتی مورد استفاده قرار می گیرد. البته در مرحله حراج پیوسته قانون‌ ۹ برابری برای سفارش گذاری مورد استفاده قرار می گیرد. طبق این قانون سفارش های ورودی نباید بیش از ۹ برابر یا یک نهم قیمت پایانی روز قبل باشند.
در طول دوره ثبات بخشی علاوه بر قانون ۹ برابری، قانون مظنه گذاری نیز بکار برده می شود. طبق این قانون سفارش‌های خرید ورودی باید بیشتر از قیمت آخرین معامله منهای ۲۴ واحد حداقل تغییرات قیمت و سفارش های فروش نیز باید کمتر از قیمت آخرین معامله به علاوه ۲۴ واحد حداقل تغییرات قیمت باشند. سفارش گذاری در دامنه بازتری نسبت به انجام معاملات امکان پذیر است یعنی می‌توان سفارش ها را بیرون دامنه مجاز ثبت کرد ولی در صورت امکان اجرا فوراً منجر به فعال شدن دوره ثبات بخشی می‌شوند.
بورس مالزی: این بورس دارای دامنه نوسان ایستا و پویا برای تمام شرکت‌های پذیرفته شده است. سرمایه‌گذاران در این بورس نباید سفارش های خارج از دامنه ایستا ثبت کنند و در صورتی که سفارش خارج از دامنه پویا ایستا وارد سامانه معاملات شود و امکان اجرا با یک سفارش دیگر در خارج از یکی از دامنه ها را داشته باشد این سفارش بصورت خودکار حذف می‌شود. حذف این سفارش ها منجر به ایجاد وقفه در سهام یا بازار نمی‌شود. دامنه ایستای سهام مورد معامله در این بورس طی روز تغییر نمی‌کند و ثابت است. همانند بیشتر بورس ها، دامنه ایستا بصورت دامنه ای حول قیمت مبنای ایستا مشخص میشود.
محاسبه قیمت مبنای ایستا در بورس مالزی
۱. قیمت پایانی بدست آمده از مرحله حراج پایانی روز معاملاتی قبل ( این بورس دارای مرحله حراج پایانی و معاملات پایانی است).
۲. اگر معامله در مرحله حراج پایانی انجام نشود، قیمت مبنا برابر با قیمت آخرین معامله خواهد بود.
۳. در صورتی که در روز معاملاتی قبل، معامله ای انجام نشده باشد، اطلاعات آخرین روزی که نماد در آن روز معامله شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴. در صورتی که در دو نشست متوالی در یک روز یعنی صبح و عصر نمادی معامله نشود و در هر دو نشست بهترین سفارش خرید بر روی حد بالا یا بهترین سفارش فروش بر روی حد پایین قرار داشته باشد، قیمت مبنا در مرحله حراج پایانی به حد بالا ( حد پایین) تغییر می کند.
در صورتی که در یک روز معاملاتی قیمت به حد بالا ( حد پایین) برسد و در روز معاملاتی بعدی مجدداً معاملات در سقف قیمت مجاز ( کف مجاز) انجام شود، بورس ممکن است اقدام به ثابت نگه داشتن دامنه نوسان کرده و تا زمانی که به عموم اطلاع رسانی شود از به روزرسانی جلوگیری می کند. به عنوان مثال شرکت اچ ال تی چهاردهم سپتامبر سال ۲۰۲۰ دچار رشد قیمتی پیاپی شد و در نتیجه بورس مالزی دامنه نوسان این سهم را برای روز معاملاتی آتی ثابت کرد و افزایش آن جلوگیری کرد.
دامنه نوسان اینستا برای شرکت های پذیرفته شده در بورس مالزی بر اساس اینکه در چه محدوده قیمتی و در چه شاخصی قرار دارند به شرح جدول زیر است:
حدود نوسان ایستادر بورس مالزی در سال ۲۰۲۱

این بورس به منظور جلوگیری از نوسانات سریع طی روز از دامنه پویا برای تمام نمادهای پذیرفته شده استفاده می‌کند. این دامنه بصورت حدود قیمت مجاز انجام معامله تعریف می شود. با این وجود بر روی قیمت آخرین معامله و بصورت درصد یا مبلغ معین مشخص شده و بصورت پیوسته به روز رسانی می‌شوند.
در صورتی که قیمت آخرین معامله در دسترس نباشد از قیمت مبنای ایستا برای محاسبه دامنه پویا استفاده می شود. همچنین در مرحله حراج آغازین و پایانی از این محدودیت استفاده نمی شود. چنانچه در دو نشست صبح و عصر یک روز معاملاتی، نمادی در وضعیت صف خرید و فروش باشد و معامله در ارتباط با آن انجام نشده باشد در روز معاملاتی بعد دامنه پویا لحاظ نمی شود.
در شرایطی که سفارشی ثبت شود و امکان انجام معامله بیرون دامنه مجاز پویا را داشته باشند این سفارش بصورت خودکار از سیستم معاملات حذف می شود. چنانچه تنها بخشی از سفارش ورودی امکان معامله بیرون دامنه مجاز را داشته باشد، بخشی که در دامنه قرار دارد اجرا شده و بخش باقیمانده حذف می شود.
حذف چنین سفارش هایی منجر به ایجاد توقف در معاملات نمی شود .البته در صورتی که کار گزاری قصد انجام معامله بیرون دامنه پویا را داشته باشد، می تواند درخواست تسهیل معاملات را به بورس اعلام کند و در صورت صلاحدید بورس برای بازه زمانی ۱۰ دقیقه ای دامنه پویا باز خواهد شد. در این بازه زمانی سفارش ها بیرون دامنه پویا امکان معامله دارند و در این وضعیت تنها دامنه ایستا برقرار است. بورس حق خود برای تغییر دامنه پویا، ایستا یا تسهیل شرایط معامله را حفظ کرده و در صورت تغییر شرایط هر یک، پیش از اجرا به عموم اطلاع رسانی می کند.
دامنه پویا در بورس مالزی

البته بورس مالزی محدودیت متفاوتی برای تعیین قیمت پایانی به عنوان محدودیت آخرین‌ قیمت تعریف کرده است. این محدودیت برای جلوگیری از تغییر ناگهانی قیمت پایانی است و تنها در مرحله حراج پایانی مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از این محدودیت به قیمت پایانی اجازه داده می‌شود تا نسبت به آخرین معامله به میزان معینی تغییر کند.
تمام سفارش هایی که از مراحل معاملاتی قبل وارد حراج پایانی شده‌اند در صورتی که بیرون این دامنه باشد بصورت خودکار حذف می شوند. برخلاف دامنه پویا این دامنه امکان تسهیل نداشته و کارگزاران می توانند درخواست دهند تا این محدودیت اعمال نشود. این محدودیت بر اساس قیمت سهم متفاوت است.
محدودیت آخرین قیمت های بورس مالزی در سال ۲۰۲۱

پایان بخش دوم
تلگرام اصلی بورس پرس : t.me/boursepressir
انتهای پیام